Wpływ emisji CO2 na ceny energii elektrycznej

Handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w UE

Emisja CO₂ na terenie Unii Europejskiej jest ograniczana określanym co pewien czas limitem. Pułap ten jest okresowo zmniejszany. Na tej podstawie przyznawane są tzw. prawa do emisji EUA (European Union Allowance), którymi legitymuje się każda firma posiadająca działającą instalację do wytwarzania energii lub przemysłową instalację energochłonną emitująca CO₂ do atmosfery. Każda jednstka EUA uprawnia do emsji 1 tony dwutlenku węgla.

Handel uprawnieniami do emisji określony został w ramach Protokołu z Kioto jako mechanizm prowadzący do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. W Unii Europejskiej handel wprowadzono w roku 2005 jako tzw. Europejski System Handlu Emisjami w skrócie EU ETS (European Union Emissions Trading System). Mechanizm ten stanowi główny element polityki klimatycznej i obejmuje wszystkie państwa członkowskie oraz Norwegię, Islandię i Lichtenstein. System obejmuje branże, które wytwarzają blisko 50% całej emisji CO₂ na terenie UE.

Zmniejszanie ogólnej liczby praw do emisji powoduje, że niektórzy przedsiębiorcy muszą kupować dodatkowe przydziały tworząc popyt. Zatem wraz z upływem czasu cena jednostek wzrasta na zasadzie "zmniejszająca się podaż vs. rosnący popyt = wysoka cena".

W ciągu kwartału odnotowuje się około 90 notowań cen EUA, a w ciągu roku jest ich około 365. Na podstawie danych historycznych przygotowaliśmy wykres pokazujący zmiany cen uprawnień do emisji CO₂.

Zmiany cen praw do emisji CO₂ w latach 2017 - 2022
Wykres przedstawia uśrednione kwartalne ceny rozliczeniowe

Średnia cena za rok 2017 wynosiła 24,9 PLN/tonę CO₂. Tymczasem średnia cena za trzy kwartały roku 2022 wynosi aż 384,2 PLN/tonę. Tylko w tym aspekcie produkcji w ciągu zaledwie 5 lat nastąpił 15-krotny wzrost kosztów wytwarzania energii elektrycznej!

Średnia roczna cena rozliczeniowa praw do emisji CO₂ w latach 2017-2022

Rosyjska inwazja na Ukrainę w lutym 2022 zachwiała cenami uprawnień do emisji CO₂, co spowodowało ich chwilowy spadek. Jednak nie jest to zjawisko długookresowe. Zauważalny jest powrót do poprzedniego poziomu i można prognozować, że w przyszłości ceny nadal będą rosnąć jeśli nie nastąpi odgórna regulacja prawna ograniczająca to zjwisko. W sierpniu 2022 roku odnotowano najwyższą w historii poprzednich 5 lat cenę jednoski emisji wynoszącą 464,94 PLN/tonę CO₂.

Zmiany cen praw do emisji CO₂ w roku 2022.
Wykres przedstawia wszystkie notowania od stycznia do października

Krótkookresowe trendy wzrostu cen praw do emisji CO₂ w roku 2022.
Wykres przedstawia okres od stycznia do października

Z powodu gwałtownego wzrostu cen uprawnień Polska oraz inne kraje prowadzące transformację energetyczną wnioskują o reformę systemu handlu emisjami CO₂. Przedstawiciele grupy energetycznej sugerują stabilizację rynku poprzez wprowadzenie dolnej i górnej ceny EUA oraz wykluczenie instytucji finansowych z obrotu emisjami w celu zwiększenia transparentności systemu. Dodatkowo na okres 2 lat proponuje się wprowadzenie stałej ceny uprawnień EUA w wysokości 32 Euro (z możliwością przedłużenia okresu preferencyjnego z powodu sprzecznych interesów ekonomiczno-klimatycznych w czasach działań wojennych na Ukrainie oraz odbudowie gospodarek po pandemii Covid-19). Niestety Komisja Europejska jest tym zmianom nieprzychylna uważając je za sprzeczne z polityką Europejskiego Zielonego Ładu.

Emisja CO₂ a cena energii elektrycznej

Wspomniane zostało, że produkcja energii elektrycznej wiąże się z emisją gazów cieplarnianych, ponieważ wytwórcy nie korzystają z technologii w 100% bezemisyjnych.

Według założenia wysokie ceny emisji dwutlenku węgla mają blokować rozwój gospodarki węglowej. Uderza to bezpośrednio w biedniejsze kraje Europy, które dopiero dokonują transformacji energetycznej.

Średnia cena EUA w Unii Europejskiej w roku 2021 wynosiła 53 EUR (ok. 242 PLN*). Polski Instytutu Ekonomiczny podaje, że w innych funkcjonujących na świecie systemach handlu emisjami ceny praw do emisji są znaczącą niższe niż w systemie europejskim. Na przykład w niektórych stanach USA związanych z Regional Greenhouse Gas Initiative cena w Q1-Q2 2022 wynosiła 14 EUR (ok. 64 PLN*), w Korei Południowej 19 EUR (ok. 87 PLN*), w Nowej Zelandii 46 EUR (ok. 210 PLN*). W Chinach od 2021 roku wprowadzono ogólnonarodowy mechanizm handlu emisjami z ceną na poziomie 8 EUR (ok. 37 PLN*). Nasuwa się pytanie - w jaki sposób nasza gospodarka może konkurować z innymi przy tak niekorzystnych warunkach narzucanych przez UE?

*przeliczenia walut dla uśrednionej ceny Euro za rok 2021 wg NBP wynoszącej 4,567 PLN
 

Średnie ceny praw do emisji CO₂ w różnych systemach ETS na świecie

Polski Instytutu Ekonomiczny podkreśla, że w ciągu ostatnich lat nastąpił gwałtowny wzrost cen praw do emisji. Szczególnie wyraźna jest zmiana w roku 2021 i kontynuacja trendu w roku 2022. W ciągu 22 miesięcy średnia cena zwięszyła się o 249%.

Średnie ceny praw do emisji CO2 CO₂ w latach 2020-2022

Postulat usztywnienia ceny emisji na poziomie 32 Euro (ok. 143 PLN*) wydaje się być zasadny. Gdyby Komisja Europejska podjęła taką decycję wówczas cena byłaby co prawda o 30% wyższa niż średnia cena z roku 2020, ale zdecydowanie niższa niż w roku 2022. Wpływ na obniżenie końcowej ceny energii elektrycznej byłby pozytywny - uległaby obniżeniu do dużo niższego poziomu.

Składowe kosztów energii - dlaczego cena praw do emisji jest tak istotna?

W zależności od udziału emisji CO₂ dla różnego rodzaju technologii produkcji energii określa się współczynnik intensywności. Według Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami wskaźnik emisji gazów cieplarnianych określany jest na około 700 gCO₂ekw/kWh. Wartość ta jest trzykrotnie wyższa niż średnia dla krajów UE-27. Dlatego w Polsce udział EUA stanowi znaczną część kosztów wytworzenia energii elektrycznej, co przekłada się na cenę końcową dla odbiorcy energii.

W grudniu 2021 roku Centrum Informacji o Rynku Energii opublikowało analizę składowych kosztów energii elektrycznej. Wynika z niej, że koszt wytworzenia energii elektrycznej składa się w większości z kosztu praw do emisji CO₂. Szczegółowe zestawienie przedstawia poniższy wykres:

Składowe kosztów wytworzenia energii elektrycznej w Polsce

Wpływ modernizacji oświetlenia na emisję CO₂

Dla oszacowania realnej emisji CO₂ do atmosfery co pewien czas określane są współczynniki odpowiadające emisji przypadającej na każdą MWh energii elektrycznej. Na tej podstawie odbiorca końcowy może oszacować ile dwutlenku węgla wyemitowała do atmosfery jego działalność.

Podczas modernizacji oświetlenia uwzględnia się wiele czynników oraz przytacza wiele argumentów "ZA" taką inwestycją. Zmniejszenie zużycia energii przez dużych odbiorców w ich biurach, zakładach przemysłowych, szpitalach, itd. wpływa na zmniejszenie emisji CO₂. Podczas kalkulacji w ramach audytu energetycznego można oszacować o ile ton zmniejszy się emisja gazów cieplarnianych po wymianie oświetlenia na nowoczesne oprawy LED.

W przypadku niewielkich przedsiębiorstw będą to dziesiątki ton rocznie, natomiast wydajne oświetlenie dużych powierzchni będzie się wiązało z ograniczeniem emisji o setki ton!